Giới thiệu đôi nét về Miếu bà Phi Yến
An Sơn Miếu hay còn được biết đến với tên gọi Miếu Bà Phi Yến, nằm ngay tại trung tâm thị trấn Côn Đảo, cách khoảng 2km về phía Tây Nam. Địa điểm này gần với nhiều điểm tham quan nổi tiếng như Bảo tàng Côn Đảo, bãi biển An Hải và bãi biển Đất Dốc. An Sơn Miếu được xây dựng ban đầu vào năm 1785 bởi cộng đồng dân cư địa phương. Tuy nhiên, vào năm 1861, khi thực dân Pháp chiếm đóng đảo và dân cư di tản vào đất liền, ngôi miếu đã bị bỏ hoang.
Cho đến năm 1958, cư dân trên đảo đã cùng nhau hợp tác để xây dựng lại An Sơn Miếu (Miếu Bà Phi Yến) Côn Đảo với quy mô lớn hơn và kiến trúc trang trọng hơn, tạo ra không gian thờ phượng đặc biệt và duyên dáng cho cộng đồng địa phương, và đến ngày nay nó vẫn được duy trì và tôn tạo.
Miếu Bà Phi Yến ở Côn Đảo chiếm diện tích khoảng 4.200m2 và được xây dựng theo hình chữ Nhất. Bên ngoài của miếu là một tấm bia đá, trên đó ghi lại câu chuyện truyền thuyết về Bà Phi Yến và Hoàng tử Cải, hai nhân vật có công lớn trong việc giúp đỡ cuộc sống của cộng đồng người dân Côn Đảo.
Khi đi du lịch Côn Đảo du khách có thể thấy được khuôn viên xung quanh miếu được trang trí với nhiều cây xanh, tạo nên không gian xanh tươi và dày đặc. Miếu nằm giữa khu vườn với nhiều cây cổ thụ có tuổi đời hàng trăm năm, khiến cho An Sơn Miếu Côn Đảo vào mùa cây ra hoa trở nên huyền bí và thơ mộng, lấp đầy không khí với hương thơm nhẹ nhàng.
Để bước vào miếu, du khách sẽ đi qua một sân lát xi măng rộng, tiếp đó là một hồ nước tròn được xây bằng xi măng. Giữa hồ là một hòn non bộ được thiết kế giống như hình dạng của hang đá, nơi mà Bà Phi Yến đã từng bị vua Nguyễn Ánh giam giữ. Bước qua hồ là một bàn thờ luôn lan tỏa hương khói quanh năm, và đối diện là một cột cờ treo cờ ngũ sắc, thể hiện quan niệm về âm dương và ngũ hành.
Phía bên ngoài khu chính của An Sơn Miếu, có nhiều ghế đá được sắp đặt để đón tiếp và nghỉ ngơi cho những du khách đến tham quan. Trung tâm sân có một lư hương lớn, tạo điều kiện để du khách thắp nhang, cầu mong bình an và may mắn. Kiến trúc ở đây mang đậm nét truyền thống của các đền chùa Việt Nam, với mái ngói và ba cổng ra vào. Cổng chính giữa trang trí một tấm hoành phi ghi ba chữ tiếng Hán, mang ý nghĩa là "An Sơn Miếu".
Bên trong khu chính của miếu đặt một bức tượng của Bà Phi Yến, cùng với sự thờ phượng đô đốc Ngọc Lân và các vị thần theo tư duy Phật giáo. Kiến trúc nội thất của An Sơn Miếu Côn Đảo được thiết kế khá đơn giản, tạo nên không gian trầm lặng và linh thiêng, với những bức hoành phi chạm khắc tỉ mỉ và khói hương lan tỏa quanh năm. Tham gia những tour du lịch Côn Đảo du khách sẽ được trải nghiệm các nghi thức lễ thường bao gồm việc dâng trái cây và hoa vào mỗi ngày, còn vào những dịp đặc biệt như rằm, mùng 1 đầu tháng, và lễ tết thì người dân còn dâng thêm các loại đồ chay khác.
Câu chuyện về bà Phi Yến
An Sơn Miếu (Miếu bà Phi Yến) Côn Đảo có nguồn gốc từ một câu chuyện truyền thuyết xoay quanh thứ phi Hoàng Phi Yến, người vợ của vua Nguyễn Ánh. Theo truyền thuyết, vào năm 1783, khi bị quân Tây Sơn truy sát, vua Nguyễn Ánh đã dẫn theo vợ con và quân lính tháo chạy đến Côn Đảo. Tại đây, ông viết thư cầu viện quân Pháp để xin sự viện trợ chống lại quân Tây Sơn, đồng thời có ý định gửi con trai là hoàng tử Cải sang làm con tin.
Trong bối cảnh này, thứ phi Phi Yến đã ngăn chặn chồng mình vì theo quan điểm của bà, cuộc chiến với quân Tây Sơn chỉ là một vấn đề "trong nhà," là nội chiến quốc gia, không nên nhờ đến sự can thiệp từ ngoại bang. Bà lý giải rằng, thậm chí khi quân Pháp giúp vua Nguyễn Ánh đánh bại quân Tây Sơn, chiến thắng cũng sẽ không đạt được sự vẻ vang và có thể dẫn đến nhiều vấn đề rắc rối sau này. Tuy nhiên, ý kiến của bà đã khiến vua Nguyễn Ánh tức giận, và ông cho rằng bà đã liên minh với địch, kết quả là ra lệnh xử tử cho bà.
Tuy nhiên, nhờ sự can thiệp của đô đốc Ngọc Lân, người đã bày tỏ rằng hoàng tử Hội An, con trai của thứ phi và nhà vua, còn quá nhỏ, mất mẹ sẽ gặp nhiều khó khăn. Nhận thức được thiệt thòi mà hoàng tử sẽ phải chịu đựng nếu mất đi người mẹ yêu quý, nhà vua đã quyết định rút lại lệnh xử tử. Thay vào đó, ông quyết định đày bà Phi Yến vào một hang đá trong núi, ngày nay được biết đến là Hòn Bà Côn Đảo. Trước khi đóng kín cửa hang bằng đá lớn, chỉ để lại một ít bánh nếp và một chum nước.
Ngay sau đó, quân Tây Sơn xâm chiếm Côn Đảo và Nguyễn Ánh cùng thứ phi tùy tùng đã bỏ lại đảo, trốn chạy ra đảo Phú Quốc. Tuy nhiên, khi lên thuyền, hoàng tử Hội An không thấy mẹ ở bên cạnh, khiến đứa trẻ không kìm được nước mắt, kêu lên trong đau đớn. Hoàng tử cầu xin vua cha tha cho mẹ và đưa mẹ đi cùng, hứa rằng sẽ chết cùng mẹ nếu không được làm như vậy. Trong bối cảnh đó cùng sự tức giận và lo sợ trước kẻ thù đang đuổi đến, Nguyễn Ánh đã đưa ra quyết định tàn nhẫn ném đứa trẻ vô tội xuống biển. Thi hài của hoàng tử xấu số sau đó dạt vào bãi san hô và được người dân làng Cỏ Ống chôn cất, xây dựng đền thờ tại khu rừng gần Bãi Đầm Trầu Côn Đảo.
Tiếp sau đó, nhóm người trong làng đã giải cứu bà Phi Yến khỏi hang đá, thông báo cho bà về số phận bi thảm của hoàng tử. Đồng lòng với tấm lòng thương yêu con trai của thứ phi, người dân đã cùng nhau xây dựng một ngôi nhà nhỏ ngay bên cạnh mộ hoàng tử để bà có thể hương hỏa cho con trai. Bà Phi Yến, tên tục là Lê Thị Răm, và hoàng tử Hội An, tên riêng là Cải, để lại dấu ấn đặc biệt trong truyền thống Côn Đảo, như câu ca nổi tiếng: "Gió đưa cây Cải về trời / Rau Răm ở lại chịu đời đắng cay".
Vào rằm tháng bảy năm 1785, khi làng An Hải tổ chức cuộc đàn chay lớn, cuộc diễu hành qua làng Cỏ Ống đã mời thỉnh thứ phi Phi Yến tham gia để mang đến phước lành cho cộng đồng. Trong dịp này, bà Phi Yến mới 24 tuổi, với vẻ đẹp trẻ trung cuốn hút, đã thu hút sự chú ý của Biện Thi, một tên đồ tể nổi tiếng. Trong đêm tối, khi mọi người đang ngủ say, Biện Thi âm thầm xâm nhập vào phòng của bà với ý định thực hiện hành vi tà dâm. Tuy nhiên, ngay khi chạm vào tay bà, bà Phi Yến tỉnh giấc và hô to, kêu gọi sự giúp đỡ của cộng đồng. Mặc dù đã phát hiện và rời khỏi hiện trường, nhưng vì lòng tự trọng và xấu hổ, bà Phi Yến đã cắt đứt cánh tay mà Biện Thi đã chạm vào, rồi tự tử vì cảm thấy bản thân không còn trong sạch.
Trước sự ra đi của thứ phi Phi Yến, trong lòng người dân ở làng An Hải và Cỏ Ống tràn ngập nỗi đau buồn. Họ đã tìm cách trừng phạt tên đồ tể Biện Thi trước khi thắp hương và thờ phụng trong công trình An Sơn Miếu (Miếu bà Phi Yến) Côn Đảo, nơi được xây dựng nhằm tưởng nhớ và tôn vinh thứ phi cùng hoàng tử. Theo lời kể của người dân địa phương, bà Phi Yến và hoàng tử Cải đã thường xuyên hiển linh, mang đến sự giúp đỡ và dự báo điềm lành cũng như điềm dữ cho mọi người. Ngôi miếu này, mặc dù đã bị tàn phá trong thời kỳ xâm lược của thực dân Pháp, nhưng sau đó đã được xây dựng lại khang trang hơn.
Vào ngày 25/10/2005, An Sơn Miếu (Miếu bà Phi Yến) Côn Đảo đã được Ủy ban tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu công nhận là di tích cấp tỉnh. Điều này làm nổi bật tầm quan trọng của công trình, đồng thời cần sự trùng tu và tôn tạo nhằm bảo vệ và lưu giữ di sản văn hóa và lịch sử quan trọng của hòn đảo này.
Bởi vì An Sơn Miếu mang tính chất tâm linh, do đó khi du khách tới thăm hãy chú ý chọn lựa trang phục lịch sự và kín đáo. Trong suốt chuyến tham quan, du khách cũng cần duy trì trật tự, không nên nói chuyện ồn ào, cười đùa quá lớn và hạn chế việc hút thuốc hay ngắt cây, bẻ cành. Đồng thời, du khách không nên mang theo đồ ăn và thức uống vào khuôn viên miếu, cũng như tránh việc vứt rác một cách bừa bãi. Đề xuất mang theo nhang và hộp diêm để có thể dùng khi dâng hương.
Đây là một số thông tin về An Sơn Miếu (Miếu bà Phi Yến) Côn Đảo từ kinh nghiệm du lịch Côn Đảo của Lê Travel. Nếu có dịp ghé thăm hòn đảo nổi tiếng này, hãy dành thêm ít thời gian để tới và dâng hương tại miếu bà Phi Yến để tận hưởng trải nghiệm tâm linh độc đáo.