Thưởng thức món bánh chưng gù Sán Dìu Tam Đảo
Bánh chưng gù không chỉ là một biểu tượng văn hóa mà còn mang đậm những giá trị đặc biệt. So với bánh chưng và bánh tét phổ biến ở các khu vực khác, bánh chưng gù không chỉ có sự tương đồng mà còn được chăm chút, biến hóa độc đáo, tạo ra sự khác biệt đặc trưng. Điều này làm nổi bật sự đa dạng và phong phú trong ẩm thực của Việt Nam. Đặc biệt, bánh chưng gù còn chứa đựng những ý nghĩa sâu sắc và thú vị, làm cho nó trở thành một phần không thể thiếu trong các dịp lễ tết và trong cuộc sống hàng ngày của người dân Sán Dìu tại Tam Đảo.
Bánh chưng gù là một loại bánh phổ biến ở các khu vực núi cao ở miền Bắc. Mặc dù nguồn gốc cụ thể của bánh chưng đen có thể được liên kết với người Dao đỏ ở Hà Giang hoặc người Tày ở Bắc Hà, nhưng vẫn chưa được kiểm chứng rõ ràng.
Bánh chưng gù cơ bản có các thành phần chính giống nhau. Chúng đều được làm từ gạo nếp, đỗ xanh, thịt lợn, hạt tiêu rang và lá dong, dây lạt... Do môi trường vùng núi cao, nên gạo nếp thường là loại nếp nương, đỗ xanh được chọn là đỗ ta hạt nhỏ và thịt lợn thường là lợn đen do người dân địa phương nuôi tự nhiên. Quy trình làm bánh cũng tương tự như ở các khu vực khác, với việc ngâm gạo qua đêm và vo kỹ trước khi gói bánh để có độ dẻo. Đỗ xanh được ngâm và tách vỏ, sau đó được xay nhuyễn thơm vàng óng. Thịt lợn được thái miếng kỹ lưỡng, bao gồm cả bì, nạc, mỡ, trộn với gia vị như tiêu hoặc các loại gia vị khác phù hợp với vùng miền, trước khi gói vào bánh.
Bánh chưng gù cơ bản có các thành phần chính giống nhau. Chúng đều được làm từ gạo nếp, đỗ xanh, thịt lợn, hạt tiêu rang và lá dong, dây lạt... Do môi trường vùng núi cao, nên gạo nếp thường là loại nếp nương, đỗ xanh được chọn là đỗ ta hạt nhỏ và thịt lợn thường là lợn đen do người dân địa phương nuôi tự nhiên. Quy trình làm bánh cũng tương tự như ở các khu vực khác, với việc ngâm gạo qua đêm và vo kỹ trước khi gói bánh để có độ dẻo. Đỗ xanh được ngâm và tách vỏ, sau đó được xay nhuyễn thơm vàng óng. Thịt lợn được thái miếng kỹ lưỡng, bao gồm cả bì, nạc, mỡ, trộn với gia vị như tiêu hoặc các loại gia vị khác phù hợp với vùng miền, trước khi gói vào bánh.
Bánh chưng của người Sán Dìu có hình dáng thon dài, hai đầu được vát và nhô lên ở giữa, tạo nên một hình thức độc đáo. Để gói bánh, họ sử dụng hai lớp lá khác nhau: lá chít và lá dong. Lá chít được đặt bên trong, trong khi lá dong bao phủ bên ngoài. Quá trình này không chỉ giữ cho bánh được bảo quản tốt mà còn tạo ra hương vị thơm ngon và màu sắc hấp dẫn cho bánh. Đặc biệt, sử dụng lá chít còn ngăn bánh bị dính khi nấu.
Nguyên liệu để gói bánh được lựa chọn kỹ lưỡng, chủ yếu là gạo nếp cái hoa vàng thơm dẻo, được người Sán Dìu chăm chút sau mỗi mùa gặt. Những hạt gạo chắc chắn, dẻo dai này tạo nên những chiếc bánh thơm ngon và đặc biệt.
Nguyên liệu để gói bánh được lựa chọn kỹ lưỡng, chủ yếu là gạo nếp cái hoa vàng thơm dẻo, được người Sán Dìu chăm chút sau mỗi mùa gặt. Những hạt gạo chắc chắn, dẻo dai này tạo nên những chiếc bánh thơm ngon và đặc biệt.
Đến với du lịch Tam Đảo bạn sẽ thấy được người Sán Dìu họ không ngâm gạo trước khi gói bánh, mà chỉ đơn giản là vo gạo và để ráo nước. Sau khi vo ướt xong, họ bắt đầu gói bánh. Sau khi gói xong, họ mới ngâm bánh trong nước lã khoảng một tiếng, để nước có thể thấm vào trong gạo. Khi đó, khi luộc, bánh sẽ trở nên săn chắc và đặc biệt hơn. Ngược lại, nếu gạo đã được ngâm trước và luộc ngay trong nước nóng, bánh chỉ chín ở phần bề ngoài mà không có độ nhuyễn ở phần bên trong.
Nguyên liệu chính để làm bánh là đỗ xanh đãi sạch vỏ và thịt ba chỉ béo ngậy với cả nạc và mỡ. Sau khi nêm muối, hạt tiêu, cả hai nguyên liệu này được kỹ lưỡng trước khi đem gói bánh. Quá trình gói bánh là bước khó nhất, vì nó được thực hiện bằng tay mà không sử dụng khuôn như phương pháp gói bánh chưng vuông.
Nguyên liệu chính để làm bánh là đỗ xanh đãi sạch vỏ và thịt ba chỉ béo ngậy với cả nạc và mỡ. Sau khi nêm muối, hạt tiêu, cả hai nguyên liệu này được kỹ lưỡng trước khi đem gói bánh. Quá trình gói bánh là bước khó nhất, vì nó được thực hiện bằng tay mà không sử dụng khuôn như phương pháp gói bánh chưng vuông.
Việc sắp xếp lá dong cũng đòi hỏi sự tỉ mỉ, với lá to được đặt ở một tàu và lá nhỏ được đặt ở hai tàu. Tiếp theo là lá chít, sắp xếp theo thứ tự từ bên trong ra ngoài. Sau đó, gạo được đổ vào tạo rãnh cho nhân đỗ và thịt lợn, và tiếp tục đổ lớp gạo thứ hai chồng lên trên. Lá dong được gấp và buộc cách đều nhau để tạo ra một hình dáng đẹp mắt cho bánh.
Sau khi bánh đã được ngâm trong nước lã khoảng một giờ, chúng được xếp đứng trong nồi và đem luộc trong lửa củi cứng cho đến khi chín. Khi bánh đã chín, chúng được vớt ra để lên cái nồng và lăn qua lăn lại để ráo nước và làm cho bánh thêm săn chắc. Khi bóc từng lớp lá ra, bên ngoài bánh trở nên óng vàng, trong khi bên trong là một lớp thịt trắng mịn. Với những bước này, một mẻ bánh ngon lành sẽ được dâng lên để tưởng nhớ tổ tiên trong ngày Tết.
Sau khi bánh đã được ngâm trong nước lã khoảng một giờ, chúng được xếp đứng trong nồi và đem luộc trong lửa củi cứng cho đến khi chín. Khi bánh đã chín, chúng được vớt ra để lên cái nồng và lăn qua lăn lại để ráo nước và làm cho bánh thêm săn chắc. Khi bóc từng lớp lá ra, bên ngoài bánh trở nên óng vàng, trong khi bên trong là một lớp thịt trắng mịn. Với những bước này, một mẻ bánh ngon lành sẽ được dâng lên để tưởng nhớ tổ tiên trong ngày Tết.
Trong bữa tiệc ngày Tết của người Sán Dìu, việc dâng cúng tổ tiên không thể thiếu món bánh chưng gù. Sự lựa chọn gói bánh theo hình thức như vậy tại Đạo Trù không phải là điều ngẫu nhiên.
Phương pháp gói bánh chưng gù với lá dong bọc ngoài lá chít không chỉ đơn giản là kỹ thuật, mà còn mang theo một thông điệp sâu sắc về sự gắn kết trong gia đình và cộng đồng. Việc lạt buộc bánh thành 7- 9 đoạn cũng không chỉ là một phần của quy trình làm bánh, mà còn tượng trưng cho sự liên kết qua 7- 9 đời người, duy trì và bảo vệ nòi giống.
Phương pháp gói bánh chưng gù với lá dong bọc ngoài lá chít không chỉ đơn giản là kỹ thuật, mà còn mang theo một thông điệp sâu sắc về sự gắn kết trong gia đình và cộng đồng. Việc lạt buộc bánh thành 7- 9 đoạn cũng không chỉ là một phần của quy trình làm bánh, mà còn tượng trưng cho sự liên kết qua 7- 9 đời người, duy trì và bảo vệ nòi giống.
Bánh chưng gù, được đặt ở trung tâm của bàn thờ, đại diện cho sự phân bố công bằng của tài lộc từ tổ tiên đến con cháu. Trong truyền thống của người Sán Dìu, người ta thường đặt bánh chưng gù ở giữa và phân bố đều ở hai bên.
Ở quê nhà của người Sán Dìu, việc gói bánh chưng gù chỉ diễn ra vào hai dịp lễ lớn trong năm: Tết Nguyên Đán và Tết nửa năm, cụ thể là mùng 5 tháng 5 âm lịch, ngày được coi là lúc diệt sâu bọ. Hai dịp này không chỉ là để thắp hương tổ tiên mà còn là cơ hội đón chào con cháu trở về gia đình, mang theo phước lộc và an khang.
Ở quê nhà của người Sán Dìu, việc gói bánh chưng gù chỉ diễn ra vào hai dịp lễ lớn trong năm: Tết Nguyên Đán và Tết nửa năm, cụ thể là mùng 5 tháng 5 âm lịch, ngày được coi là lúc diệt sâu bọ. Hai dịp này không chỉ là để thắp hương tổ tiên mà còn là cơ hội đón chào con cháu trở về gia đình, mang theo phước lộc và an khang.
Theo truyền thống được truyền lại từ các cụ xa xưa, mục đích của việc gói bánh này là để chuẩn bị sẵn sàng cho việc đón cháu tổ tiên vào ngày Mùng Một Tết. Bánh được thiết kế với hai quai để các cụ có thể ngoắc lên vai và đi đón cháu tại âm phủ. Truyền thống kể rằng các cụ chỉ đón được những đứa cháu đẹp, ngoan ngoãn và khôn ngoan về nhà, khi họ đến vườn nơi chỉ có trẻ con. Và việc đón cháu sớm hay muộn cũng ảnh hưởng đến chất lượng của cháu mà họ đón về.
Người Sán Dìu tin rằng, việc bánh chưng gù được làm đẹp, ngon lành sẽ mang lại phước lộc và an khang cho gia đình trong năm mới. Đặc biệt, đây cũng là cách để tổ tiên "đón" được những đứa cháu tốt lành và xuất sắc về cho gia đình. Với ý nghĩa thiêng liêng như vậy, việc gói bánh chưng gù trở nên cần phải cầu kỳ và kỹ lưỡng hơn bao giờ hết.
Người Sán Dìu tin rằng, việc bánh chưng gù được làm đẹp, ngon lành sẽ mang lại phước lộc và an khang cho gia đình trong năm mới. Đặc biệt, đây cũng là cách để tổ tiên "đón" được những đứa cháu tốt lành và xuất sắc về cho gia đình. Với ý nghĩa thiêng liêng như vậy, việc gói bánh chưng gù trở nên cần phải cầu kỳ và kỹ lưỡng hơn bao giờ hết.
Và hơn thế nữa hãy đến với Lê Travel để có cho mình những tour du lịch Tam Đảo được cập nhật mới nhất và cùng với đó là những tour du lịch trong và ngoài nước được nhiều du khách ưa thích.
Các tin khác
Hoài Khao - Làng du lịch đẹp như tranh khi đến Cao Bằng
Cao Bằng - Vùng đất sở hữu thiên nhiên hoang sơ, hùng vĩ cùng bản sắc văn hóa độc đáo, nhưng làng du lịch Hoài Khao chưa được nhiều khách du lịch biết đến. Hãy cùng Lê Travel khám phá Làng du lịch Hoài Khao hòa mình cùng cộng đồng người Dao Tiên nơi đây.
Khám phá đầm Vân Long - về với vẻ đẹp bình yên thơ mộng
Đầm Vân Long là một địa điểm đến hấp dẫn trong những năm gần đây nhờ vẻ đẹp bình yên thơ mộng. Đây từng được chọn làm bối cảnh của bộ phim chiếu rạp đình đám Kong - Skull Island của hãng Legendary Entertainment nhờ sở hữu quang cảnh ấn tượng. Hãy cùng Lê Travel khám phá đầm Vân Long qua bài viết dưới đây nhé.
Về Thung Nắng - Ninh Bình hòa mình với mùa hoa súng
Mùa hoa súng ở Ninh Bình thường bắt đầu từ tháng 11 và kéo dài đến tháng 1 năm sau. Đây là thời điểm mà những bông hoa súng nở rộ, tạo nên khung cảnh thơ mộng và lãng mạn cho vùng đất này. Hoa súng không chỉ mang đến vẻ đẹp tự nhiên mà còn là biểu tượng của sự thanh khiết và thanh bình.
Khám phá Siwa - ốc đảo xinh đẹp giữa lòng sa mạc Ai Cập
Nằm sâu trong lòng sa mạc Sahara rộng lớn Ốc đảo Siwa một điểm đến không thể bỏ qua khi du lịch Ai Cập. Với những con đường mòn cát lún của sa mạc Sahara, hồ muối tự nhiên, cồn cát, hồ nước tuyệt đẹp, suối nước nóng và lạnh,... như một thiên đường xanh mát tách biệt hoàn toàn với thế giới bên ngoài.
Hãy cùng Lê Travel tìm hiểu về những câu chuyện lịch sử văn hóa thú vị nơi ốc đảo xinh đẹp này.
